จิตอยู่ตรงไหน

มีคนใช้ชื่อว่า “Mr.Feyman” เข้าไปตั้งกระทู้เพื่อลองภูมิในห้องศาสนา พันธุ์ทิพย์ว่า “จิตในศาสนาพุทธคืออะไรใช่สมองหรือไม่ ถ้าไม่ใช่อยู่ตรงไหนกันแน่”  เนื้อหาของกระทู้ก็ใช้หัวข้อกระทู้เลย

ปรากฏว่า มีคนเข้าไปให้ความคิดเห็นถึง 93 ความคิดเห็น  แต่ไม่สามารถตอบปัญหาของคุณ Mr. Feynman ได้เลย  หมายถึงว่า ตอบได้อย่างสมเหตุสมผล

มาดูตัวอย่างความคิดเห็นกันสัก 2-3 ตัวอย่าง จะได้รู้ว่า Mr. Feynman มาลองภูมิอย่างไร

ความคิดเห็นที่ 1

จิตใจเป็นรูปแบบนามธรรมครับ ไม่ได้อยู่ในส่วนใดส่วนหนึ่งของร่างกาย แต่ที่มาย่อมมาจากความนึกคิดในสมอง และยังประกอบด้วยความรูสึกด้านอื่นๆ เช่นสัญชาตญาณ กลไกของร่างกายด้วย

คำโต้แย้งของ Mr. Feynman

"ไม่ได้อยู่ในส่วนใดส่วนหนึ่งของร่างกาย แต่ที่มาย่อมมาจากความนึกคิดในสมอง" มัน ขัดกันนะครับ ประโยคนี้ ผมว่าจิตมันไม่มีจริงหรอก มีแต่สมองนี่แหละ และเครือข่ายนิวรอนในสมองทำให้เกิด consciousness หรือความรู้ตัว

ความคิดเห็นที่ 3

แสงสว่าง (จากกองไฟ) ใช่ไฟหรือเปล่า?  ถ้าแสงสว่างไม่ใช่ไฟแล้วแสงสว่างอยู่ตรงไหน? ตอบไปกวนๆ เพราะผมก็ไม่รู้เหมือนกันว่าอยู่ตรงไหน

คำโต้แย้งของ Mr. Feynman

การเผาไหม้ของสสารทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงพลังงานเคมีเป็นความร้อนและแสงสว่างด้วย เหมือนการเผาไหม้ของรถยนต์  นอกจากจะไปให้กำลังแก่รถแล้ว บางส่วนแปรไปเป็นความร้อนด้วย ดังนั้นแสงสว่างคือพลังงานแบบหนึ่งที่มาจากวัตถุเผาไหม้ครับ ส่วนจิตในศาสนาพุทธนั้นไม่มีจริงหาที่มาไม่ได้ เพราะมันไม่มี มีแต่สมองของมนุษย์เท่านั้นที่ทำให้เกิดการคิด ความรู้ตัว

มีคนพยายามยกพระสูตรที่ว่า  จิตอยู่ในเนื้อหัวใจ

Mr. Feynman ก็โต้แย้งออกมาทำนองนี้

สติปัญญาผมอาจจะไม่เพียงพอต่อการเข้าใจ ช่วยกรุณาอธิบายให้ผมฟังหน่อยได้ไหมครับว่าจิตอยู่ตรงไหนของหัวใจ ผมอ่านที่คุณให้มาแล้ว สองรอบแน่ะก็ยังไม่เข้าใจอยู่ดี ขอบคุณครับ

ความคิดเห็นที่ 11

สำหรับผมผมคิดว่า จิตคือนามธรรม เป็นอะไรซักอย่างที่ทำหน้าที่ควบคู่กับสมองอีกต่อหนึ่งครับ เป็นศูนย์กลางการรับรู้ จดจำ คิดประมวลผล ทำความเข้าใจ สั่งการ ไม่ใช่สิ่งเดียวกันแต่ว่าทำงานร่วมกัน กรณีที่จะพิสูจน์ว่าจิตมีจริงไหม ก็ต้องพิสูจน์เรื่องโลกหลังความตายด้วยครับ ว่ามีจริงหรือเปล่า คนที่ตายไปแล้วคิดได้หรือเปล่า มีวิญญาณจริงไหม เพราะว่าถ้าวิญญาณมีจริง แล้ววิญญาณนั้นสามารถคิดได้ทั้ง ๆ ที่ตายไปแล้ว (ไม่มีสมอง) แสดงว่าจิตมีจริง

คำโต้แย้งของ Mr. Feynman

คห 11 จะพิสูจน์สิ่งที่ไม่มี ให้รู้แน่ว่าไม่มีได้อย่างไรครับ

มีคนพยายามตอบปัญหาของ Mr. Feynman อีกหลายคน 

Mr. Feynman ก็โต้แย้งออกมาว่า

1. จิตอยู่ในร่างกายมนุษย์ใช่หรือไม่ 2. ถ้าไม่มีร่างกาย จิตยังอยู่หรือไม่ 3. ถ้าจิตไม่อยู่แสดงว่าจิตอยู่ในร่างกายใช่หรือไม่ ที่ยกมาอ่านนั้นผมอ่านแล้วแต่สติปัญญาของผมต่ำต้อยไม่อาจเข้าใจ  ผมก็หวังเพียงว่าสักวันนึง สติปัญญาจะไม่น้อยไปกว่าความกระหายใคร่รู้ของกระผม ผู้มีจิตเป็นกุศล พึงระลึกว่าการให้ธรรมเป็นทานชนะการให้ทั้งปวง เห็นผลบุญที่อยู่ข้างหน้าช่วยสรุปให้ทีได้ไหมครับ ว่าตกลงแล้วจิตมีจริงหรือไม่ อยู่ที่ไหน

สำหรับคำตอบของผมเป็นอย่างนี้ 

1)  Mr. Feynman ไปเอาหลักการทางวิชาการมาจากสาขาวิชาใด ที่จะใช้การพิสูจน์ทางวิทยาศาสตร์ ไปพิสูจน์ “ความจริง” ของศาสนาพุทธ

ผมในฐานะที่จบปริญญาเอกสหวิทยาการ (Integrated Sciences) ที่จะต้องผสมผสานสาขาวิชาต่างๆ มาพัฒนาองค์ความรู้ใหม่  ยืนยันว่า ไม่มีหลักวิชาการใดๆ รองรับ

2)  อันที่จริงแล้ว ในการใช้หลักการทางวิทยาศาสตร์ไปศึกษาศาสนาพุทธก็พอทำได้บ้าง  ไม่ใช่ทำไม่ได้เลย  แต่มันก็ต้องมี “องค์ความรู้” ที่คล้ายกันหรือเหมือนกันเพียงพอ

เช่น นักวิทยาศาสตร์นำพระธิเบตไปเป็นกลุ่มตัวอย่างในการวิจัย  โดยให้พระธิเบตทำสมาธิ แล้วนักวิทยาศาสตร์ก็วัดประเด็นต่างๆ ที่ต้องการศึกษา

นักวิทยาศาสตร์ก็พบว่า ขณะนั่งสมาธิ หัวใจเต้นช้าลง  ความดันโลหิตลดลง ฯลฯ เป็นต้น

3) จากข้อ 2 วิทยาศาสตร์บางสาขา “ยอมรับ” แล้วว่า ยังมีสิ่งอื่นที่เป็นประสาทสัมผัสนอกเหนือจากประสาทสัมผัสทั้ง 5 [หู ตา จมูก ลิ้น กาย]  สาขาที่ว่าก็คือ ประสาทวิทยาศาสตร์ (Neuroscience)

ระดับสูงสุดของการศึกษาวิชาประสาทวิทยา คือ การนำวิธีการศึกษาทางประสาทวิทยาไปรวมกับการศึกษาทางปริชานประสาทวิทยาศาสตร์ หรือประสาทวิทยาศาสตร์เกี่ยวกับการรับรู้ (cognitive neuroscience) อันเป็นสาขาวิชาที่พัฒนามาจากวิชา จิตวิทยาการรับรู้ (cognitive psychology) แต่ปัจจุบันได้แยกออกมาเป็นสาขาวิชาหนึ่ง ปริชานประสาทวิทยาศาสตร์เป็นสาขาวิชาที่ทำให้เราเข้าใจการทำงานของจิตใจ (mind) และการมีสติ (consciousness) จากเหตุมายังผล ซึ่งแตกต่างจากการศึกษาทางวิชาจิตวิทยาอันเป็นการศึกษาจากผลมายังเหตุ นักวิทยาศาสตร์บางท่านเชื่อว่าปริชานประสาทวิทยาศาสตร์สามารถอธิบายสิ่งต่าง ๆ เพิ่มเติมจากการศึกษาทางจิตวิทยา และบางทีอาจจะดีกว่าจนกระทั่งมาแทนที่ความรู้ทางจิตวิทยาที่เชื่อกันมาได้

สาขาวิชานี้ เชื่อว่า “มีสิ่งอื่นนอกจากสมองที่ทำให้หน้าที่เป็นประสาทสัมผัส  จากประสบการณ์ในการรักษาคนไข้

ขอยกตัวอย่างที่ได้มาจากการดูวิดิโอ ของ BBC

1) มีคนไข้โคม่า คือ สลบไปแล้ว ถูกนำส่งโรงพยาบาล ตอนนั้น สมองหยุดทำงานไปแล้ว  แต่เมื่อคนไข้ฟื้นขึ้น ก็เล่าเหตุการณ์ต่างๆ ระหว่างที่ถูกนำตัวส่งโรงพยาบาลได้

2) มีคนไข้ที่ต้องทำการผ่าตัดสมอง  หมอก็ต้องทำให้ “ตายชั่วคราว” การทำให้ตายชั่วคราว สมองก็หยุดทำงานไปด้วย

คนไข้คนนี้ก็เช่นเดียวกัน  เมื่อฟื้นขึ้นมาแล้ว ก็บรรยายเหตุการณ์ต่างๆ ระหว่างผ่าตัดได้

4) ในสาขาฟิสิกส์เอง  ชื่อของ Mr. Feynman เป็นชื่อของนักฟิสิกส์   นักฟิสิกส์ยอมรับว่า สสารมืด (Dark Matter)  มีจริง  มีถึงประมาณร้อยละ 95

แต่นักวิทยาศาสตร์ไม่สามารถ “หยิบ” หรือ “จับ” สสารมืดมาแสดงให้เห็นได้เหมือนกัน

โดยสรุป

กระทู้ดังกล่าว Mr. Feynman เข้าไปลองภูมิคนในห้องศาสนา พันธุ์ทิพย์  แต่อย่างที่ผมบอกแล้วว่า ส่วนใหญ่คนในห้องศาสนา พันธุ์ทิพย์นั้น ล้วนแต่สมองหมา ปัญญาควายทั้งสิ้น

จึงไม่สามารถตอบปัญหาที่ลองภูมินี้ได้

-------------------------

เขียนโดย ดร. มนัส โกมลฑา Ph.D. (สหวิทยาการ)

www.manaskomoltha.net

Facebook Fanpage: https://www.facebook.com/manas4299/

Line ID : manas4299

Youtube: https://www.youtube.com/user/mommeam4299/

โทรศัพท์ : 083-4616989